اختلال شخصیتی پارانوئید (PPD):
این اختلال از مجموعه اختلالهای شخصیتی است که در گروه A قرار دارند. افراد این گروه معمولا به داشتن افکار و رفتارهای عجیب و نامتعارف مشهورند. افراد مبتلا به پارانویا، سوءظن شدید دارند و با وجود اینکه دلیل خاصی ندارند، نمیتوانند به کسی اعتماد کنند و دائم به دیگران مشکوک هستند. این افراد معمولا نظرات و رفتار بی ضرر دیگران را بدخواهانه تصور میکنند.

در این مقاله شما را با علائم بیماری پارانوئيد، علت اختلال شخصیت پارانویید، تشخیص اختلال پارانوئید و درمان این اختلال آشنا خواهیم کرد.

علائم اختلال شخصیت پارانوئید :

اختلال پارانوئید از اوایل بزرگسالی، خود را نشان میدهد و فرد مبتلا دائم به دیگران شک دارد و فکر میکند همه مردم قصد آزار و اذیت او را دارند. آنها نمیتوانند احساسات منفی خود نسبت به دیگران به درستی درک کنند. افراد مبتلا به پارانوئيد، همیشه در حالت تدافعی قرار دارند و بر این باورند که دیگران دائما قصد تحقیر یا تهدید آنها را دارند. این افکار بی پایه و اساس آنها و عادتهای سرزنش کردن دیگران و بی اعتمادیشان به مردم، باعث میشود توانایی برقراری ارتباط صمیمانه با دیگران را ازدست بدهند.

  علائم اختلال پارانوئید:
•    آنها نسبت به تعهد، وفاداری یا راستی دیگران تردید دارند و بر این باورند اطرفیان قصد سوءاستفاده یا فریب آنها را دارند.
•    به دیگران اعتماد نمی کنند و هرگز از مسائل زندگی خود به دیگران نمیگویند، زیرا میترسند از این اطلاعات فردی، علیه خودشان استفاده شود.
•    دیگران را نمیبخشند و کینهتوز هستند.
•    بیش ازحد حساساند و انتقاد کسی را نمیپذیرند.
•    اظهارات بی منظور یا نگاه های تصادفی دیگران را بد تعبیر میکنند.
•    بی دلیل تصور میکنند، دیگران قصد دارند به شخصیت آنها حمله کنند.
•    معمولا با خشم و عصبانیت واکنش نشان میدهند و هر چیزی را به سرعت تلافی میکنند.
•    بدون هیچ دلیلی، بارها به همسر خود شک میکنند و آنها را خیانتکار میدانند.
•    به طور کلی در روابط شان با دیگران سرد هستند و فاصله معینی را حفظ میکنند. همچنین ممکن است شخصیتی کنترل کننده و حسود داشته باشند.
•    هرگز خود را مسئول هیچ مشکل یا دردسری نمی دانند و معتقدند که همیشه حق با آنها بوده است.
•    نمیتوانند آرام باشند.
•    با دیگران همیشه خصمانه رفتار میکنند و سرسخت و دعوایی هستند.
علت اختلال شخصیت پارانوئید:
علت اصلی ابتلا به این اختلال دقیقا مشخص نیست، اما احتمالا ترکیبی از عوامل بیولوژیکی و روانشناختی در کار است. این حقیقت که اختلال پارانوئید میان افرادی رایجتر است که بین اقوام خود افراد مبتلا اسکیزوفرنی دارند، نشان میدهد که بین این دو نوع اختلال، ارتباط ژنتیکی وجود دارد. همچنین احتمال دارد تجربه های دردناک جسمی یا عاطفی دوران کودکی، در ابتلا به اختلال پارانوئید، نقشی داشته باشد. البته خشم شدید و بی دلیل والدین یا اثر حمایتی بی اندازه  والدین هم میتواند موجب احساس ناامنی عمیق در کودکان شود که بعدها به اختلال پارانوئید تبدیل میشودیا فکر های منفی فرد نسبت به خانواده خود در کودکی که باعث شود او همه را به اعنوان یک خیانت کار درک کند (مثلا نگاه کردن به بدن نزدیکان خود در کودکی)
تشخیص پارانویا

اگر علائم فیزیکی این اختلال مشهود باشد، پزشک تمام تاریخ چه پزشکی و روانشناختی فرد را بررسی و در صورت لزوم او را کاملا معاینه میکند. البته تستهای آزمایشگاهی تشخیصی مخصوص شناسایی اختلال پارانوئید وجود ندارد. با این حال، پزشک میتواند انواع تستهای تشخیصی مربوط به بیماریهای جسمی را انجام دهد و جلوی بیماریهایی را بگیرد که فرد را گرفتار پارانویا میکند.
اگر پزشک هیچ نوع مشکل جسمی در بیمار مبتلا به اختلال پارانوئید تشخیص نداد، فرد را نزد روان پزشک یا روانشناس میفرستد. این افراد برای تشخیص و درمان بیماری های ذهنی، آموزش دیدهاند. روانپزشکان و روانشناسان از گفتگوها و ابزارهای ارزیابی که برای تشخیص این نوع اختلالها طراحی شدهاند، بهره میگیرند و اختلال شخصیتی افراد را ارزیابی میکنند.

ویژگی افرادی مبتلا به پارانویید
۱. این افراد در تعاملات خود به سرعت نتیجهگیری میکنند که دیگران میخواهند به آنها آسیب برسانند یا از آنها سوءاستفاده کنند. آنها غالبا از گفته های دیگران برداشت منفی دارند و گمان میکنند که دیگران نیت بدخواهانهای نسبت به آنها دارند.
۲. این افراد غالبا تمایل دارند که قربانی باشند و احساس کنند که مورد سوءفهم و سوءرفتار قرار گرفته اند. آنها قربانیان پرخصومت و پرخاشگر هستند.
۳. آنها غالبا فکر میکنند که دیگران در حال خیانت به آنها هستند و به همین خاطر از اعتماد به دیگران دوری میکنند، ترجیح میدهند که کسی را باور نکنند و بر این باور خود نیز پافشاری میکنند. همچنین، این افراد گمان میکنند که دیگران دروغ میگویند و قصد سوءاستفاده از گفتههای آنان را دارند و میخواهند به آنها آسیب برسانند.
۴. افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانویید، اطرافیان خود را به خاطر ظن و شک خود بسیار آزار داده و محدود میکنند، طوری که اطرافیان آنها دائما مجبور هستند برای اثبات راستی سخن و نیت خود دلیل و نشانه هایی به آنها ارائه دهند.
۵. آنها بهصورت آگاهانه یا ناآگاهانه غالبا دچار عصبانیت و خصومت میشوند و تمایل دارند با دیگران قدرت شوند.
۶. نگاه افراد پارانویایی به اطرافیان خود نگاهی انتقادی همراه با ظن و تحقیر است. همچنین، آنها به راحتی به دیگران تهمت میزنند و بر گفته خود نیز اصرار میورزند زیرا گمان میکنند که آنچه میگویند حقیقت دارد.
۷. افراد مبتلا به پارانویید نه تنها گمان میکنند که دیگران دشمنان آنها بوده و میخواهند به آنها آسیب برسانند، بلکه گمان میکنند که دیگران دائما به آنها حسادت کرده و میخواهند دارایی آنان را بگیرند. از این رو، دائما در حالت تدافعی و جنگ با دیگران هستند.
۸. آنها در درک رفتار دیگران ضعیف هستند و اغلب دچار سوءتفاهم و سوءتعبیر از رفتار و سخنان دیگران میشوند. این افراد، غالبا، بدترین و منفیترین برداشتها را از گفته های دیگران دارند.
چگونه با بیماران پارانویید رفتار کنیم؟
اگر در  نزدیکان خود با یک بیمار پارانویید سروکار دارید، به توصیههای زیر عمل کنید:
۱- سعی نکنید رفتار آنها را تغییر دهید، این کار تقریبا غیرممکن است. این افراد نیاز به درمان دارند و کاری از شما برنمی آید.
۲- سعی کنید نزدیک او باشید و به او اطمینان خاطر دهید اما هیچ وقت در بحث های او مشارکت نکنید و افکار منفی او را تایید نکنید.
۳-افراد پارانویایی غالبا به همسر خود شک دارند. بنابراین، هنگامی که بیمار دچار سوءظن نسبت به همسرش شده، سعی نکنید تا با جانبداری از همسرش درستی وی را برای او ثابت کنید، زیرا در این صورت خود شما نیز مورد ظن قرار خواهید گرفت!
۴- بهتر است برای جلوگیری از لوس شدن یا طلبکار بار آمدن بیمار، گاهی که از او ناراحت هستید، او را با محرومیت مواجه کنید.

درمان اختلال شخصیت پارانوئید
معالجات مربوط به اختلال شخصیت پارانوئید میتواند در کنترل سوءظن افراد مبتلا بسیار مؤثر باشد. اما این کار بسیار سخت است. زیرا ممکن است بیمار نسبت به خود پزشک هم شک و تردید داشته باشد. چنانچه این اختلال، بدون درمان باقی بماند، مزمن میشود. تجویز دارو و روان درمانی، روشهای مؤثری برای تخفیف علائم اختلال شخصیت پارانوئید هستند.
عواقب اجتماعی ناشی از اختلالهای جدی روانی، ازجمله به همریختن کانون خانواده، ازدستدادن حرفه و مسکن، فاجعه آمیز است. بنابراین برای بهبود و درمان علائم این اختلال، درمانی همه جانبه لازم است. این درمان عبارت است از خدماتی که خارج از سیستم رسمی درمان وجود دارند و به تخفیف علائم این بیماری کمک میکنند. برنامه های خودیاری، کمک خانواده، حمایت و پشتیبانی و ارائه خدماتی همچون مسکن و شغل، از خدمات خارج از سیستم رسمی درمان است. این خدمات در کنار سیستم درمانی رسمی، بسیار مؤثرند. کسانی که از خدمات بهداشت روان استفاده میکنند میتوانند بسیاری از خدمات مربوط به درمان فرد مبتلا به پارانویا را انجام دهند. علت به کارگیری این افراد این است که آنها میتوانند با افراد مبتلا به اختلالات ذهنی، بهتر از هر کس دیگری، ارتباط برقرار کنند. آنها همچون الگویی برای افراد مبتلا به پارانویا هستند و درعین حال حساسیت و توجه سیستمهای خدمات رسانی به افراد مبتلا به اختلالات ذهنی را افزایش میدهند.

توجه:تجویز دارو به طور کلی استفاده از دارو در درمان اختلال شخصیت پارانوئید توصیه نمیشود. زیرا دارو میتواند احساس شک و بدگمانی را در فرد افزایش داده و در نهایت منجر به ترک درمان توسط بیمار شود. بااین حال، در برخورد با شرایط خاصی از این اختلال، مانند اضطراب شدید یا توهم که زندگی عادی فرد را به هم میریزد، مصرف دارو توصیه میشود. داروهای ضداضطراب مانند دیازپام، برای افرادی که به اضطراب یا پریشانی شدید مبتلا هستند، مناسب است. اگر بیمار دچار اضطراب یا توهمات شدید است و احتمال دارد به خود یا دیگران صدمه بزند، داروهای ضدروانپریشی مانند هالوپریدول یا تیوریدازین، برای او تجویز میشود. دوره مصرف این داروها که برای شرایط خاص بیمار تجویز میشود، باید کوتاه باشد.
روان درمانی
روان درمانی، مؤثرترین روش درمانی اختلال شخصیت پارانوئید است. افراد مبتلا به این اختلال اغلب مشکلات عمیقی در عملکرد و روابط بین فردی دارند و به این دلیل باید درمان آنها جدی گرفته شود. ارتباط قوی بین درمانگر و بیمار، میتواند بسیار مؤثر باشد. بااین حال، وجود چنین ارتباطی به دلیل بدبینی های شدید بیمار، به سختی شکل میگیرد و اغلب قبل از اینکه رابطه خوبی بین آنها شکل بگیرد، همه چیز تمام شده و درمان نیمه کاره میماند. همچنین ایجاد اعتماد بین بیمار و درمانگر، توجه و دقت خاصی می طلبد و حتی حفظ همان مقدار اعتماد به دست آمده نیز کار پیچیده و سختی است. بیشتر مبتلایان به اختلال پارانوئید، این اختلال را تا پایان عمر با خود داشته و به درمان مادامالعمر نیاز دارند.

مشکلات پیچیدهی ناشی از اختلال شخصیت
نحوهی تفکر و نوع رفتار افراد مبتلا به پارانوئید میتواند از توانایی آنها در حفظ روابط خود با افراد جامعه بکاهد و درعین حال آنها نتوانند در موقعیت های اجتماعی و کاری، به درستی عمل کنند. این افراد در بیشتر مواقع درگیر دعواهای حقوقی شده و مدام به منظور «مجازات کردن» دیگران، از آنها شکایت میکنند.
آیندهی افراد مبتلا به اختلال پارانوئید
آیندهی این افراد نسبت به وخامت بیماریشان، متفاوت است. اگر اختلال به شکل مزمن درآمده باشد، تا پایان عمر همراه آنها خواهد بود. البته برخی از این افراد میتوانند بیماری خود را کنترل کنند، تشکیل خانواده بدهند و شغل و حرفهای مناسب داشته باشند. اما بیشتر افراد مبتلا به این اختلال، کاملا ناتوان باقی میمانند.
پیشگیری از اختلال پارانوئید
به نظر میرسد که پیشگیری از ابتلا به این اختلال ممکن نباشد. اما گاهی اوقات درمان به افراد مستعد این اختلال کمک میکند تا با اتخاذ روش های سودمند، از پس این مشکل برآیند.
مشورت با روانپزشک:

چطوری با افراد پارانویید بر خورد کنیم(عاطفه صادقیان روانشناس بالینی)؟